Niezwykły barok niezwykłego biskupa

Stali czytelnicy tego bloga świetnie już wiedzą iż nie kocham baroku. Ale ten barok niezwykły jest, tak jak niezwykłym był jego fundator. Mówimy o biskupie Armandzie Florianie Janowskim.

I tu od razu uwaga, wprawdzie mam szczęście obcować w sieci z inteligentnymi osobami, ale czasami zaglądają tu (jak wszędzie), oszołomy i nuże wyrzucać z siebie wszelkiego rodzaju produkty własnych i nie tylko - bo często zasłyszanych - umysłów. W czym rzecz? Rzecz w bogactwie - tak łatwo jest rzucić kamieniem w Kościół i jego dostojników - bo istotnie grzechu tam wiele i to tego z półki najwyższej o którym sam Jezus mówił iż lepiej było by grzesznikowi kamień młyński sobie uwiązać do szyi przed kąpielą w głębokim jeziorze... Jednak bogactwo może iść na zaspokojenie próżności i pychy ale też na całkiem inne cele. I wcale nie mam na myśli tak wysławianych przez Franciszka celów socjalnych - pieniądze się rozejdą a dobra od tego nie przybędzie.
Przez stulecia Kościół był głównym a czasami jedynym mecenasem sztuki i kultury. Gdyby wymazać z naszego krajobrazu wszystko to co powstawało dzięki Kościołowi, wszystko to co dzięki Kościołowi przetrwało do naszych czasów, wszystkich ludzi którzy z Kościołem byli związani to... żyjemy praktycznie na pustyni a co gorsza... średniowiecze (i to w tej najgorzej, tępo germańskiej odmianie) trwa nadal!

Dlatego jeśli kogoś z Was weźmie na okrzyk "oto pomnik pychy!", niech zatrzyma głos na kilka sekund i pomyśli czy aby jednak nie jest to pomnik sztuki, wystawiony wprawdzie dla człowieka,  przez tego samego człowieka, ale bynajmniej nie ku czci tegoż człowieka...a to okoliczność najważniejsza.

I jeszcze jedno, trudne dla wielu do akceptacji; to że kościół posiadał ogromne zasoby materialne, nie wynikało z faktu, że zabierał je komukolwiek, ani z faktu że dawali mu je ludzie otumanieni przez kapłanów (owszem nie kwestionuję nadań i darowizn... ale nimi trzeba mądrze i solidnie gospodarować). Bogactwo to wynikało z gospodarności, zaradności i zapobiegliwości setek biskupów, prałatów i zwykłych kapłanów, przeorysz/opatów, zakonnic/zakonników... słowem ludzi Kościoła. Dlatego Kościół mógł budować wspaniałe katedry w czasach gdy wielu możnowładców mieszkało w "zamkach" z błota i drewnianych pali... I tak zostało do dziś, stąd co jakiś czas odzywają się głosy prowokatorów (najczęściej nasłanych przez władze: księcia, cesarza, prezydenta, premiera, kanclerza... jak zwał tak zwał)   aby w ten czy inny sposób po majątek kościelny sięgnąć.

Ale dość. wróćmy na cmentarz.

Idąc od wejścia główną aleją w pewnym momencie dostrzeżemy postać, która szerokim gestem zapraszana do podejścia, obok niej druga, zajęta jakąś swoją czynnością, która z racji obecności innych grobów jest mało w tej chwili czytelna. Ważny jest jednak ten gest, zaproszenia, ale takim samym gestem nawoływałem nie raz moich synów by schronili się pod mój płaszcz (pelerynę) podczas deszczu... To gest opiekuna, nie przewodnika, nie woła nas by coś pokazać, ale by dać nam schronienie i opiekę.  

Schronienie na cmentarzu? Jakie może być? Wnętrze krypty grobowej?  Któż by szukał takiego schronienia? Zresztą tu krypty nie ma... 

Ale schronienie jest, to Jezus Chrystus, zabity, jeszcze z ramionami zastygłymi na drzewie krzyża, ale już niosący przesłanie zmartwychwstania. Druga z postaci szykuje Go na najdłuższą z dróg, choć w przypadku Zbawiciela ledwie kilkudniową.  

 Całość jest szalenie dynamiczna, to nie zastygły w bezruchu barokowy patos - to wręcz modernizm, rozedrgany, nerwowy, dramatyczny. W takich pozach spodziewamy się aktorów w filmach katastroficznych, bohaterów akcji, ale nie orantów, nie strażników i świadków śmierci. 

Tak tu się dzieją wielkie i ważne rzeczy! 

 Ta śmierć jest tylko wstępem do zdarzenia tak niesamowitego, że wszystkie inne przy nim bledną.

Oglądamy spektakl!

Aktorzy zamarli nieruchomo?!

Nie daj się oszukać swoim oczom! 

Nie wierz im!!!

Akcja trwa cały czas... 

od 1797 roku...

 Twarz z lewej - szczupły mężczyzna w średnim wieku - wpatruje się w przestrzeń na coś czeka, zwołuje ludzi? Obmyśla co im powiedzieć? Jakim argumentem przekonać?  W końcu widzi wszystkich przechodzących główną aleją - zebrał się tego legion przez dwieście lat. Ale czy woła tylko ich, a może patrzy tysiące kilometrów dalej, woła wszystkich? 

Czy to Święty Paweł? 

Twarz z prawej - silna, muskularna, równie silna i muskularna jak reszta postaci, to człowiek czynu, wpierw odetnie ci ucho, dopiero potem zapyta czy to na pewno było po chrześcijańsku.  Zawija ciało mistrza w całun, cóż z tego że to zadanie dla kobiet? że mało męskie? A cóż tam? Stań z nim na pieści, wtedy przekonasz się kto jest większym twardzielem... Ale przecież odpuścił, trzy razy odpuścił... ma powód do wstydu, cóż że Jezus mu wybaczył, skoro on sam sobie wybaczyć nie umie. Nigdy więcej już nie odpuści.

Czy to św Piotr? 

Twarz Jezusa 

Umarł na krzyżu, nie ma go tutaj, pozostało ciało, ciało które wkrótce zostanie złożone do grobu. 

Uczniowie wiedzą że w tę wędrówkę ich Mistrz musiał udać się sam, nie mogli mu towarzyszyć. 

W/g strony tarnowskiego cmentarza to Józef i Nikodem - w rzeczy samej, cóż by św. Paweł miał wtedy robić przy grobie Jezusa, skoro był szawłem i zapewne dobrze mu w tej szawlej skórze było...?
Zagalopowałem się? A może jednak, przesłanie jest ważniejsze od prawdy historycznej?

  Na pewno ta rzeźba kosztowała krocie. Ale z drugiej strony...

 Florian Amand Janowski (1725-1801)  był nietuzinkowym biskupem, to za czasów jego opactwa w Tyńcu, konfederaci zamienili klasztor na fortecę a zakonnicy musieli szukać często schronienia u rodzin lub w innych klasztorach, to on rządził i gospodarzył diecezją tarnowską która za jego czasów utworzona została i to w okresie rządów Cesarza Józefa II - który się wsławił trzymaniem łapy nad Kościołem, kasatą klasztorów i kolegiat, likwidacją cmentarzy przykościelnych itp. Doprawdy nie był to dla duchowieństwa łatwy czas.  Jednocześnie biskup Janowski nie szczędził grosza, ni to własnego ni to kościelnego na rozwój, budowę, odbudowę dzieła sztuki.     
   
Piszcze co chcecie, ale ta rzeźba to sztuka lotów najwyższych, warta swojej ceny.
 

 Inskrypcje i herb biskupi - łatwo dostrzec że... niełatwo je dostrzec, nie były eksponowane, nie one miały grać główną rolę. 

Co ciekawe jak widać na poniższym zdjęciu.

 

 Rzeźba i kompozycja "niema pleców" jest tam również kapłański, ale znacznie późniejszy pochówek. Czy był projekt kaplicy, czy jakaś inna koncepcja mająca  dawać tło rzeźbie, tego nie wiem. Ale być może była tam ściana drzew, wykarczowana na potrzeby kolejnych pochówków?

Będzie jeszcze kontynuacja...